Generieke Module Naasten
De Generieke Module Samenwerking en ondersteuning naasten van mensen met psychische problematiek, zoals deze module voluit heet, beschrijft en benadrukt precies dat wat er in de volledige titel staat. Met deze module onderschrijven alle relevante partijen gezamenlijk – patiënten-, familie- en naastenvertegenwoordigers, zorgprofessionals, zorgaanbieders en zorgverzekeraars – het belang om in het zorgproces aandacht te hebben voor de naasten, met hen samen te werken en hen waar nodig te ondersteunen. Daarmee staat (voor het eerst) zwart op wit dat de behandelaar altijd moet proberen een vorm van samenwerking te bewerkstelligen in de triade patiënt, naaste en professional, zelfs als de naaste nog niet/niet meer in beeld is.
Waardevolle inbreng
Het betrekken van naasten is niet vanzelfsprekend. “Nog te vaak horen wij bij Ypsilon verhalen van familieleden of naasten die niet serieus worden genomen door behandelaren. Terwijl het zo van belang kan zijn om hen te bevragen hoe zij de patiënt ervaren”, aldus Erin Wagenaar, docent aan de Universiteit van Amsterdam, afdeling Orthopedagogiek, en lid van familie- en naastenvereniging Ypsilon. Zij spreekt bovendien uit ervaring als naastbetrokkene. “Een patiënt kan zich in het bijzijn van een professional vaak wel voor een tijdje “beheersen”, maar de naasten of familieleden weten hoe het er in de praktijk meestal aan toegaat. Daaraan voorbijgaan leidt er vaak toe dat de professional belangrijke informatie mist voor het zorgproces. Ook voor de naasten zelf is dit vervelend, want zij krijgen daardoor misschien niet de ondersteuning die ze nodig hebben.” Samenwerken is dus voor alle drie de partijen van groot belang.
Verschillende rollen
In de generieke module worden verschillende rollen beschreven die de naaste kan vervullen: zoals hiervoor geschetst kan hij of zij bron van informatie zijn over de situatie en voorgeschiedenis van de patiënt, maar ook mantelzorger, co-begeleider en soms zelf zorgvrager. Voor elke rol staat in de generieke module toegelicht hoe de zorgverlener daar concreet op kan inspelen. Vernimmen: “Heel belangrijk is het om aan het begin van het traject gezamenlijk afspraken te maken over wat de rol van de naaste kan zijn in het zorgproces. Door dit met elkaar af te spreken maak je concreet op welke manier je samen kunt optrekken om de psychische klachten of het ziektebeeld te verminderen.” Wagenaar: “Uiteraard staat de privacy en autonomie van de patiënt altijd centraal, en wordt er zorgvuldig rekening gehouden met diens wensen. Met goed overleg blijkt het meestal mogelijk tot een passende samenwerking te komen. Geregelde evaluatie en eventueel bijstelling van het contact kan de kwaliteit van de zorg enorm verbeteren.”
Zinvol contact
Vernimmen vervolgt: “Vroeger werd de familie niet actief betrokken bij de behandeling, maar dit idee is achterhaald. In eerste instantie stimuleert de professional het betrekken van de naasten. Maar ook als de patiënt niet wil dat de behandelaar informatie verstrekt aan naasten, kan de professional zinvol contact met hen hebben zonder de privacy te schenden. Denk aan algemene informatie die naasten kunnen verstrekken over de patiënt, en niet-persoonsgebonden informatie die professionals kunnen geven over de betreffende ziekte en over behandelmethoden. Ook kan in het contact tijdig worden gekeken of naasten zelf ondersteuning nodig hebben.”
Behoefte aan standaard
Het is de eerste keer dat de rol van de naasten zo systematisch en uitgebreid in kaart is gebracht, voor de brede GGz en voor alle fasen van het zorgproces. Dus voor geestelijke gezondheidszorg in de setting van maatschappelijke ondersteuning, jeugdzorg, huisartsenzorg, generalistische basis GGz en (hoog)gespecialiseerde GGz. Wagenaar: “De grote rol van de omgeving wordt nu veel meer erkend. Maar daarover bestaat nog niet overal een duidelijk en goed functionerend beleid. De behoefte aan deze module is daarom groot. Hier komt nog bij dat het algehele beleid in de zorg steeds meer gericht is op afbouw van klinische zorg ten gunste van ambulante zorg, thuis. Ook hierdoor zijn naasten belangrijker geworden in het herstelproces van de patiënt.”
Meer informatie
De Generieke module Samenwerking en ondersteuning naasten van mensen met psychische problematiek behoort tot de kwaliteitsstandaarden die het Netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz ontwikkeld heeft. Patiënten en naasten, zorgprofessionals en zorgverzekeraars hebben in het Netwerk samengewerkt aan de ontwikkeling van kwaliteitsstandaarden (zorgstandaarden en generieke modules) die betrekking hebben op het gehele zorgproces en die vastleggen wat goede zorg is.
De complete tekst van de Generieke Module Samenwerking en ondersteuning naasten van mensen met psychische problematiek vindt u hier.
